آشنایی با اسب اصیل عرب ایرانی: زیبایی‌ها و استعدادهای ژنتیکی

27 تیر, 1402
12:12 قبل از ظهر

اسب اصیل عرب ایرانی

کمی توضیحات در رابطه با اسب اصیل عرب ایرانی کوروش کبیر در یکی از کتیبه های بسیار معروفش در چغازنبیل گفته است؛ افتخار میکنم در سرزمینی هستم که مردان قوی و اسبان نیرومندی دارد.) اسب از نظر فیزیکی و جسمی یک حیوان علف خوار است و در مناطقی زندگی میکند که دشت و علف باشد. این مناطق مثل بین والنهرین ،بین دجله و فرات دز و کارون ، در اصل اسب ها مخصوص این مناطق بودند .
اسب هایی که در خوزستان وجود دارد در اختیار قبایل و عشایر عرب،بختیاری و لر است که به نگهداری و پرورش اسب اهتمام ویژه ای داشتند در حالیکه اکنون ارزش اسب شاید به عنوان ورزشی و تجملی است ولی در گذشته اسب مانند ماشین بود و مردم با اسب جابه جا میشدند .
در خوزستان اسب به عنوان فرهنگ و میراث شناخته می شد. مادیان های اصیل خوزستان هیچ وقت از خوزستان خارج نشده بودند تنها مادیان هایی که ازخوزستان خارج شدند در حکومت پهلوی از اسب های مربوط به ایل مجید خان بختیاری (یکی از خوانین بختیاری) بود که در شمال عقیلی در شهر شوشتر ساکن بودند. اسب های ایشان تنها اسب هایی بودند که به انجمن تازه تاسیس شده اهدا شد و اینگونه انجمن سلطنتی اسب ایران تاسیس شد .

سیلمی عرب ایرانی سزار – غرور_گوانجی- خرسان میر

تاریخ اسب خالص عرب ایرانی

در خصوص تاریخ اسب اصیل عرب ایرانی منابع مختلفی موجود است که آلوده به عقاید و استنباط های شخصی نویسنده میباشداما در مجموع می توان گفت قدمت تاریخی اسب اصیل به بالای 5000 سال میرسد که با تغییر در موقعیت مکانی وتمدن های اقوام مختلف پرورش وگسترش میافته.
برای اسب اصیل در نسخ قدیمی و فرهنگ شفاهی دو جد معرفی شده است اسب اصیل شمالی و اسب اصیل نجدی منظور از اسب اصیل شمالی اسب بین النهرین است که جزئی از اقلیم ایران زمین )بابل( می باشد و اسب اصیل نجدی که در شبه جزیره عربستان نشر و نمو یافته و تحت تاثیر اصول پرورش اقوام عرب)تعریب( قرار گرفته است.
روند توسعه و پرورش اسب اصیل عرب ایرانی در سالهای گذشته به واسطه چند اتفاق و سیاست گذاری ، دستخوش تغییرات کیفی و کمی در قرار گرفته است که در زیر به این موارد می پردازیم :
1- در سال 1331 با شیوع طاعون اسبی در خوزستان مقدار قابل توجهی از اسب های اصیل در منطقه تلف شدند به گونه ای که می توان گفت که بزرگترین ضربه به اسب اصیل عرب در این برهه زمانی رخ داده است.
2- ورود موتورو وسایل نقلیه به کشور و تبدیل اسب از یک وسیله کاربردی و روزمره به یک وسیله صرفاً تفریحی و نمایشی.
3- عدم طراحی یک مسابقه برای اسب اصیل و فراهم نبودن بستر مناسب برای رکورد گیری بر اساس شاخص های کاربردی اسب اصیل و ورود ناگزیر اسب ها به مسابقات شو و کورس که موجب تک بعدی شدن اسب اصیل و متعاقبا فاصله گیری از نفس و اصالت ساختاری اسب اصیل شده است.
با توجه به عناوین ذکر شده در بالا لزوم هر چه بیشتر طراحی یک فستیوال برای رکورد گیری بر اساس شاخصه های اسب اصیل در شرایط کنونی احساس میشود تا با توجه به شاخصه های اسب اصیل ، به سنجی و متعاقباً پروسه اصالحی ، با توجه به شاخصهای اصالت در اسب اصیل را داشته باشیم.

شقران – یافته_جدهه – معنگی سبیلی

تیره در اسب اصیل عرب خالص ایرانی

اسب عرب خالص ایرانی در منطقه ایران دارای نه سر تیره میباشد که این فقط مخصوص کشور ایران است و در سایر کشورهای عربی صاحب اسب وجود ندارد. این نه تیره عبارتند از, کحیلان, حمدانی, صقلاوی, حدبان, معنقی, جلفان, شویمان, وزنه خرسان, عبیان, در سایر نقاط جهان, اعتقاد به پنج تیره اصلی دارند که عبارتند از, کحیلان, عبیان, صقلاوی, حمدانی, حدبان,
در کشور ما ایران مهمترین شاخه از تیره را بعنوان پسوند آن تیره نام میبرند. مثل, کحیلان عجوز. عبیان شراک, حدبان انزحی, شویمان صباح. حمدانی سمری, جلفان جرجری, وزنه خرسان, صقلاوی جدران و معنگی هدرجی. این تیره یا طایفه از اسبان عرب هر کدام باز متعلقات و زیر شاخه یا زیر تیرهای بسیاری دارند که متاسفانه امروزه خیلی از آنها ,جز اسمی از این زیر شاخه ها وجود ندارند.
بزرگترین تیره یا طایفه از اسب اصیل عرب خالص ایرانی را کحیلان دارا است با تقریبا صد و ده زیر تیره. البته یک تیره دیگر وجود دارد که خود بعنوان تیره شناخته میشود ولی جزو نه تیره نیست و خود جدا از انهاست,بنام نصبان و مهمترین زیر شاخه آن نصبان خزنه,میباشد.
هر کدام از این تیره ها در نزد یکی از طوایف عرب منطقه خوزستان ایران نگهداری میشده اند که افراد آن طایفه معمولا به تیره اسبان خود بسیار افتخار میکردند.
تیره ها و زیر تیره های اسب اصیل ایران پرشن –عرب) “

تیره حمدانی

تیره ی حمدانی چهار زیر تیره دارد که معروفترین آن ها در خوزستان حمدانی سمری می باشد.
1. حمدانی ابن غیام
2. حمدانی جفلی
3. حمدانی قاصل
4. حمدانی سمری ” تیره ی جلفان و زیر تیره های آن”
تیره ی جلفان پنج فرع (زیر تیره ) دارد و اما معروفترین آن جلفان جرجری می باشد.
1. جلفان دحوه
2. جلفان فریجان
3. جلفان سطام البولاد
4. جلفان جرجری
5. جلفان طاشه ” تیره ی عبیان و زیر تیره های آن”

تیره عبیان

تیره ی عبیان تقسیمات زیادی دارد و معروفترین آن عبیان شرّاک می باشد.
1. عبیان افضحی
2. عبیان ضحوه النمر
3. عبیان الجدر البشیر
4. عبیان الحفره
5. عبیان هنیدی
6. عبیان حرمه
7. عبیان جلم
8. عبیان جرس
9. عبیان خریش
10. عبیان کنیدیه
11. عبیان لبدی
12. عبیان منیجز
13. عبیان السمح
14. عبیان شرّاک
15. عبیان صحینی
16. عبیان تمهور
17. عبیان عبید
18. عبیان عروجیه
19. عبیان وضیحا
20. عبیان عجیل
21. عبیان بیراوی
22. عبیان ازهوه
23. عبیان خده
24. عبیان فیّه ” تیره ی صقلاوی و زیر تیره های آن”

تیره صقلاوی

تیره ی صقلاوی دارای فرع های زیر می باشد و اما معروفترین آن ها صقلاوی جدران می باشد.
1. صقلاوی العبد
2. صقلاوی انجمی
3. صقلاوی اسعف
4. صقلاوی دالیه
5. صقلاوی عمریه
6. صقلاوی جدران
7. صقلاوی جریبه
8. صقلاوی مسعد
9. صقلاوی نجمه الصبح
10. صقلاوی رویلی
11. صقلاوی شعیفی
12. صقلاوی وبیران
13. صقلاوی سبینی ” تیره ی هدبان و زیر تیره های آن”

تیره هدبان

تیره ی هدبان دارای فرع های زیر می باشد و اما معروفترین آن هدبان انزحی می باشد.
1. هدبان فراط
2. هدبان غافل
3. هدبان انزحی
4. هدبان مشیطب
5. هدبان زیتی
اسب اصیل خالص ایرانی در عصر حاضر شاخصه هایی که در طول تاریخ برای اسب اصیل تعریف شده باعث شد این اسب را به یک ابزار برای قدرت و بقا تعریف کند.
پر واضح است امروزه اگر بخواهیم اسب را در یک لاین مانند زیبایی یا سرعت مورد بررسی و به گزینی قرار دهیم نژادهای که سالها برای یک لاین مشخص اصالح نژاد شده اند در رده های بالاتری نسبت به اسب اصیل قرار می گیرند لیکن اسب اصیل اسبی است برای تمامی فصول و به عبارتی اسبی است که تمامی آیتم ها را به صورت یکجا و به اندازه دارا می باشد.

قد و وزن اسب اصیل عرب ایرانی

قد اسب‌های عرب ایرانی به‌طور متوسط بین ۱۴۲ تا ۱۵۵ سانتی‌متر است اما در سال‌های اخیر به دلیل شرایط نگهداری و رسیدگی‌های ویژه پرورش دهندگان اسب عرب می‌توان شاهد قدهای بلندتری تا ۱۶۲ سانتی‌متر بود. وزن بیشتر اسب‌های این نژاد بین ۳۵۰ تا ۴۵۰ کیلوگرم می‌باشد.

خصوصیات اسب اصیل عرب ایرانی

اسب اصیل عرب ویژگی‌های ظاهری ای دارد که آن را از سایر نژادهای اسب متمایز می‌سازد، از جمله صورت زیبا ، چشم‌ها و مجراهای تنفسی درشت، گوش‌های کوچک و رو به جلو، گردن ظریف و زیبا، بالا گرفتن دم به هنگام حرکت و یال و دمی ابریشم مانند. بعضی از اسب‌های عرب نسبت به سایر نژادهای اسب از یک مهرهٔ کمر یا یک جفت دنده کمتر برخوردارند از دیگر خصوصیات اسب اصیل عرب ایرانی میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

• تناسب اندام وزیبایی
• سرعت و استقامت
• هوش
• هیبت و عظمت
• نجابت
• شجاعت
• رنگ ایده آل
با توجه به شاخص های ذکر شده لزوم تدوین و اجرای یک فستیوال بر اساس این شاخص ها برای سنجش و رتبه بندی اسب ها و جلوگیری از خروج اسب اصیل از لاین خود ضروری می باشد.
در ادامه به تشریح شاخصه های اسب اصیل می پردازیم.

تناسب اندام:

اسب اصیل به واسطه داشتن تاریخی هم قدمت با تاریخ بشر دارای یک پروسه اصالحی بلندمدت و دقیق و کاربردیست.
این خصیصه باعث میشود که تناسب اندام یکی از ویژگی های بارز در این نژاد به شمار آید به طوری که باعث شد این اسب
در طول تاریخ به عنوان یک کاتالیزور و اصالح گر به تمام نقاط دنیا برده شود.

سرعت و استقامت:

یکی ازکاربردهای اسب در گذشته جابجایی های بلند مدت در سفر و تعقیب وگریزهای کوتاه مدت بوده است اسب اصیل به
واسطه خونگرم بودن و دارا بودن سرعت و استقامت باال شایستگی های خود را در این دو آیتم به خوبی اثبات کرده است

هوش:

داشتن هوش باال نسبت به محیط پیرامون یکی از آیتم هایی بوده که اسب اصیل با دارا بودن این آیتم ، قابلیت ارتباط
تنگاتنگ با سوار و فرمان پذیری بیشتر را داشته است و در مواقع خطر با بهره گیری از هوش سرشار ناجی جان مالک خود بوده است.

هیبت و عظمت :

اسب اصیل به واسطه دارا بودن تناسب اندام و داشتن خونگرم ، جلوه بصری خاص و منحصر به فردی به اسب در زیر سوار می دهد که باعث حرکت خرامان و ریتمیک و سیال و نرمی برای اسب و سوار می شود

نجابت:

به طور کلی میتوان نجابت را اخالق خوب و آرام تعریف کرد اسب اصیل به واسطه همجواری همیشگی در کنار بشر دارای
اخالقی آرام و فرمان پذیر جهت ارتباط بهتر با انسان می باشد .

شجاعت:

بدون تردید شجاعت یکی از مهم ترین آیتم ها در اسب اصیل است که باعث شده این اسب یکی از بهترین نژاد ها برای
نقش آفرینی در جنگ ها باشد به طوری که داستان های زیادی در خصوص شجاعت اسب اصیل در جنگ ها و پیروزی سواران به واسطه برتری سوار نظام نقل شده است

رنگ ایده آل:

بر اساس باورهای سنتی در گذشته رنگ و نشان خوب نشان از خوش قدمی و مبارک بودن اسب بوده است و طبق قانون و قواعد خاص مسیر اصالحی رنگ و نشان را بدان سو و جهت هدایت می کردند.

رنگ در اسب اصیل عرب ایرانی

اسب‌های عرب اصیل ایرانی به رنگ‌های کهر، نیله (خاکستری)، کرنگ، مشکی یافت می‌شوند. عمده‌ترین رنگ‌هایی که در این نژادیافت می‌شوند به ترتیب کهر، نیله و کرنگ می‌باشند. رنگ مشکی جزو رنگ‌های کمیاب به‌شمار می‌آید. اسب‌های عرب ممکن است نشانه‌هایی به رنگ سفید بر روی سر یا قلم‌های دست و پای خود داشته باشند.